Kadir
New member
Matlub Demek Ne Demek? Anlamı, Kullanımı ve Merak Edilenler
Matlub kelimesi, Türkçede özellikle eski metinlerde, Osmanlıca kaynaklarda ve felsefi-dini metinlerde karşılaşılan bir sözcüktür. Arapça kökenli olan bu kelime, günümüz Türkçesinde nadiren kullanılmasına rağmen, anlam derinliği ve bağlamsal önemi bakımından dikkat çekicidir. Bu makalede "matlub demek ne demek?" sorusuna kapsamlı bir cevap sunulmakta, kavramın anlamı, kullanım alanları, tarihî bağlamı ve benzer kavramlarla olan ilişkisi irdelenmektedir.
Matlub Ne Demek?
"Matlub" kelimesi Arapça kökenli "talep" kökünden türetilmiştir. "Talep edilen", "istenen", "arzu edilen" anlamlarını taşır. Bu kelime, edilgen bir yapıya sahiptir; yani bir şeyin bir başkası tarafından istenmesi ya da talep edilmesi durumunu ifade eder.
Örnek cümle:
*"İnsan, her daim matlub olan hakikatin peşindedir."*
Bu cümlede "matlub", ulaşılmak istenen ya da elde edilmesi arzulanan bir gerçeği temsil etmektedir.
Matlub Kelimesinin Kökeni ve Etimolojik Yapısı
"Matlub" kelimesi, Arapçadaki "طلب" (talaba) fiilinden türemiştir. "Talaba" fiili "istemek, aramak, arzulamak" gibi anlamlar taşır. Bu fiilin mef’ul kalıbındaki karşılığı olan "matlub", "istenilen şey" anlamına gelir. Arapça'da genellikle edilgen anlamda kullanılır. Bu yapı, klasik Arapça gramerinde oldukça yaygındır ve birçok kelime bu kalıpla oluşturulur.
Etimolojik olarak:
- **Kök**: ط ل ب (ṭ-l-b)
- **Kalıp**: mef’ul (مفعول)
- **Anlam**: İstenilen, talep edilen, arzulanan
Matlub Nerelerde Kullanılır?
Matlub kelimesi günümüz Türkçesinde yaygın bir kullanımda olmasa da, bazı alanlarda hâlâ karşılaşmak mümkündür:
1. Osmanlıca Metinler: Eski yazışmalarda ve belgelerde "matlubunuz yerine getirilmiştir" gibi ifadelere rastlanabilir.
2. Tasavvuf ve Felsefe: İnsanların hakikati, kemali veya ilahi aşkı arayış sürecinde matlub olan şeyin Allah ya da hakikat olduğu ifade edilir.
3. Hukuki Metinler: Klasik İslam hukukunda bir davacının talep ettiği şey "matlub" olarak adlandırılır.
4. Edebiyat: Divan edebiyatında veya klasik şiirlerde matlub, çoğu zaman ulaşılması güç bir sevgili ya da idealdir.
Matlub ile Karıştırılan veya Karşılaştırılan Kelimeler
Matlub kelimesi bazı benzer kavramlarla karıştırılabilir. İşte bunlardan bazıları:
- Talep: İstemek fiilinin mastarıdır. Matlub ise istenilen şeydir.
- Matlubat: Çoğuludur, "istenen şeyler" anlamına gelir.
- Matlubun zıttı nedir?: Zıttı "merdud" olabilir. Merdud, reddedilen demektir. Yani matlub istenilenken, merdud istenmeyen veya geri çevrilendir.
- Maksut: Benzer anlamlar taşısa da daha çok “kasıt edilen” anlamında kullanılır.
Matlub Kavramının Felsefi Boyutu
Felsefi açıdan "matlub", insan zihninin ya da varoluşunun yöneldiği nihai gayeyi temsil edebilir. Aristo’nun “entelecheia” kavramında olduğu gibi, varlığın potansiyelinin gerçekleşmesi için yöneldiği hedef, bir tür matlubtur. Tasavvufta ise bu kavram daha mistik bir anlam kazanır. Kul, matlub olan Allah’a ulaşmak için talip olur. Bu süreçte talip (isteyen) ve matlub (istenen) ayrımı tasavvuf düşüncesinin temel yapı taşlarından biridir.
Sık Sorulan Sorular
1. Matlub ne anlama gelir kısaca?
Matlub, istenen, arzulanan ya da talep edilen şey anlamına gelir.
2. Matlub Türkçede nasıl kullanılır?
Klasik metinlerde ve anlam derinliği isteyen ifadelerde kullanılır. Günlük konuşmada nadirdir.
Örnek: *"Bu dünya fanidir; matlub olan baki olandır."*
3. Matlub ile talep arasındaki fark nedir?
"Talep", isteme eylemidir; "matlub" ise o isteme eyleminin yöneldiği nesnedir. Talep eden kişi "talip", istenilen şey ise "matlub"tur.
4. Matlub neden günümüzde az kullanılıyor?
Dil sadeleştirme hareketleriyle birlikte Osmanlıca kökenli birçok kelime kullanım dışı kalmıştır. Ancak akademik ve edebi metinlerde yerini korumaktadır.
5. Matlubun edebi kullanımı nedir?
Divan şiirinde sevgiliye ulaşmak, ilahi aşkı elde etmek gibi yüksek idealler "matlub" olarak nitelendirilir.
Örnek beyit:
*"Aşkınla yandım ey peri, sensin bana matlub olan / Sensiz geçen her an bana, hicran ile mecnun kalan."*
6. Matlub olmak ne demek?
Birinin ya da bir şeyin istenen, arzu edilen, hedeflenen bir konumda olmasıdır.
7. Matlub kelimesinin çoğulu nedir?
Matlubat: İstenilen şeyler.
8. Matlub ile alakalı deyim ya da terim var mı?
Doğrudan deyim olarak kullanılmasa da “matluba erişmek” ya da “matlubu elde etmek” gibi kalıp ifadelerle anlam zenginliği katılır.
Sonuç: Matlub, Zamana Direnen Bir Kavram
"Matlub", sadece bir kelime değil, aynı zamanda insanın yöneldiği hedefleri, arzularını ve içsel yolculuğunu temsil eden zengin bir kavramdır. Günümüz dilinde çok sık karşılaşılmasa da, matlubun taşıdığı anlam değeri, özellikle düşünsel ve edebi bağlamlarda önemini korumaktadır. Bu yönüyle matlub, insanlığın bitmeyen arayışının dildeki ifadesidir.
İster bir hakikati arayan filozof olun, ister gönül ehli bir derviş, matlub hep oradadır—ulaşılmayı bekleyen bir ideal, talip olanın gözünde ışıldayan bir hakikattir.
Matlub kelimesi, Türkçede özellikle eski metinlerde, Osmanlıca kaynaklarda ve felsefi-dini metinlerde karşılaşılan bir sözcüktür. Arapça kökenli olan bu kelime, günümüz Türkçesinde nadiren kullanılmasına rağmen, anlam derinliği ve bağlamsal önemi bakımından dikkat çekicidir. Bu makalede "matlub demek ne demek?" sorusuna kapsamlı bir cevap sunulmakta, kavramın anlamı, kullanım alanları, tarihî bağlamı ve benzer kavramlarla olan ilişkisi irdelenmektedir.
Matlub Ne Demek?
"Matlub" kelimesi Arapça kökenli "talep" kökünden türetilmiştir. "Talep edilen", "istenen", "arzu edilen" anlamlarını taşır. Bu kelime, edilgen bir yapıya sahiptir; yani bir şeyin bir başkası tarafından istenmesi ya da talep edilmesi durumunu ifade eder.
Örnek cümle:
*"İnsan, her daim matlub olan hakikatin peşindedir."*
Bu cümlede "matlub", ulaşılmak istenen ya da elde edilmesi arzulanan bir gerçeği temsil etmektedir.
Matlub Kelimesinin Kökeni ve Etimolojik Yapısı
"Matlub" kelimesi, Arapçadaki "طلب" (talaba) fiilinden türemiştir. "Talaba" fiili "istemek, aramak, arzulamak" gibi anlamlar taşır. Bu fiilin mef’ul kalıbındaki karşılığı olan "matlub", "istenilen şey" anlamına gelir. Arapça'da genellikle edilgen anlamda kullanılır. Bu yapı, klasik Arapça gramerinde oldukça yaygındır ve birçok kelime bu kalıpla oluşturulur.
Etimolojik olarak:
- **Kök**: ط ل ب (ṭ-l-b)
- **Kalıp**: mef’ul (مفعول)
- **Anlam**: İstenilen, talep edilen, arzulanan
Matlub Nerelerde Kullanılır?
Matlub kelimesi günümüz Türkçesinde yaygın bir kullanımda olmasa da, bazı alanlarda hâlâ karşılaşmak mümkündür:
1. Osmanlıca Metinler: Eski yazışmalarda ve belgelerde "matlubunuz yerine getirilmiştir" gibi ifadelere rastlanabilir.
2. Tasavvuf ve Felsefe: İnsanların hakikati, kemali veya ilahi aşkı arayış sürecinde matlub olan şeyin Allah ya da hakikat olduğu ifade edilir.
3. Hukuki Metinler: Klasik İslam hukukunda bir davacının talep ettiği şey "matlub" olarak adlandırılır.
4. Edebiyat: Divan edebiyatında veya klasik şiirlerde matlub, çoğu zaman ulaşılması güç bir sevgili ya da idealdir.
Matlub ile Karıştırılan veya Karşılaştırılan Kelimeler
Matlub kelimesi bazı benzer kavramlarla karıştırılabilir. İşte bunlardan bazıları:
- Talep: İstemek fiilinin mastarıdır. Matlub ise istenilen şeydir.
- Matlubat: Çoğuludur, "istenen şeyler" anlamına gelir.
- Matlubun zıttı nedir?: Zıttı "merdud" olabilir. Merdud, reddedilen demektir. Yani matlub istenilenken, merdud istenmeyen veya geri çevrilendir.
- Maksut: Benzer anlamlar taşısa da daha çok “kasıt edilen” anlamında kullanılır.
Matlub Kavramının Felsefi Boyutu
Felsefi açıdan "matlub", insan zihninin ya da varoluşunun yöneldiği nihai gayeyi temsil edebilir. Aristo’nun “entelecheia” kavramında olduğu gibi, varlığın potansiyelinin gerçekleşmesi için yöneldiği hedef, bir tür matlubtur. Tasavvufta ise bu kavram daha mistik bir anlam kazanır. Kul, matlub olan Allah’a ulaşmak için talip olur. Bu süreçte talip (isteyen) ve matlub (istenen) ayrımı tasavvuf düşüncesinin temel yapı taşlarından biridir.
Sık Sorulan Sorular
1. Matlub ne anlama gelir kısaca?
Matlub, istenen, arzulanan ya da talep edilen şey anlamına gelir.
2. Matlub Türkçede nasıl kullanılır?
Klasik metinlerde ve anlam derinliği isteyen ifadelerde kullanılır. Günlük konuşmada nadirdir.
Örnek: *"Bu dünya fanidir; matlub olan baki olandır."*
3. Matlub ile talep arasındaki fark nedir?
"Talep", isteme eylemidir; "matlub" ise o isteme eyleminin yöneldiği nesnedir. Talep eden kişi "talip", istenilen şey ise "matlub"tur.
4. Matlub neden günümüzde az kullanılıyor?
Dil sadeleştirme hareketleriyle birlikte Osmanlıca kökenli birçok kelime kullanım dışı kalmıştır. Ancak akademik ve edebi metinlerde yerini korumaktadır.
5. Matlubun edebi kullanımı nedir?
Divan şiirinde sevgiliye ulaşmak, ilahi aşkı elde etmek gibi yüksek idealler "matlub" olarak nitelendirilir.
Örnek beyit:
*"Aşkınla yandım ey peri, sensin bana matlub olan / Sensiz geçen her an bana, hicran ile mecnun kalan."*
6. Matlub olmak ne demek?
Birinin ya da bir şeyin istenen, arzu edilen, hedeflenen bir konumda olmasıdır.
7. Matlub kelimesinin çoğulu nedir?
Matlubat: İstenilen şeyler.
8. Matlub ile alakalı deyim ya da terim var mı?
Doğrudan deyim olarak kullanılmasa da “matluba erişmek” ya da “matlubu elde etmek” gibi kalıp ifadelerle anlam zenginliği katılır.
Sonuç: Matlub, Zamana Direnen Bir Kavram
"Matlub", sadece bir kelime değil, aynı zamanda insanın yöneldiği hedefleri, arzularını ve içsel yolculuğunu temsil eden zengin bir kavramdır. Günümüz dilinde çok sık karşılaşılmasa da, matlubun taşıdığı anlam değeri, özellikle düşünsel ve edebi bağlamlarda önemini korumaktadır. Bu yönüyle matlub, insanlığın bitmeyen arayışının dildeki ifadesidir.
İster bir hakikati arayan filozof olun, ister gönül ehli bir derviş, matlub hep oradadır—ulaşılmayı bekleyen bir ideal, talip olanın gözünde ışıldayan bir hakikattir.